LIBRE, WALAY BAYAD

Naghinamhinam si Nang Peding nga mabasa na ang sulat sa iyang anak nga si Ben.  Wala niya damha nga usa diay kini ka listahan sa utang.           

Nag-inusara si Ben, buotan ug maoy kayayong sa mga buluhaton sa balay kay usa man ka dakong masakiton ang iyang amahan.  Sa edad nga 3-anyos aduna na siyay alkansiyang plastik ug karon nga 6-anyos na siya may tinigum na siyang P285.00.

Tungod sa gipakitang hilig sa negosyo, gi-angaan si Ben ug Benhua sa mga tambay sa Barangay.   

Ug mao kini ang iyang gisulat:

Pag-atiman ni Tatay -              P 200.00

Pagtugway sa kanding, ug pagpatuktok sa manok         -  150.00

Pagpalit ug bugas, lamas, uling - 180.00

Ba-on nga wala mahatag -  100.00

Pinaskohan sa miaging tuig -   100.00

                        Ang tanan  P730.00

Milugmao ang mga luha ni Nang Peding apan wala niya igsapayan ang iyang nabasa.  Mapahiyomon niyang gikuha ang lapis aron isulat sa luyo sa papel ang iyang tubag.

“Mahal kung anak:” – ug dayon nahanduraw niya ang mga adlaw nga si Ben diha pa sa iyang sapuponan - ang kagahapon nga alang kaniya maoy nakahatag ug katumanan sa iyang pagka-Inahan, uban ang mga pagsulay nga sa matag karon ug unya mopukaw sa iyang katulogon.

Lunhaw sa gihapon ang tanan ug sa panahon nga wala damha, nahagit na usab ang iyang pagka-Inahan -  ang kaaghop ug kalumo nga nagpabilin diha sa kalisud.

Gipadayon niya ang pagsulat, kinuyugan sa mga luha nga dili na gayod mapugngan:

“Anak ko ………...”

Sa siyam ka bulan nga gidala ko ikaw sa akong sabakan         -       Walay bayad

Sa mga luha ug pagampo nga alang kanimo lamang                - Walay bayad

Sa mga pagtukaw ug pag-ilis sa imong lampin               -       Walay bayad

Sa imong bunyag, pirma ug pa-ospital -     Walay bayad

Sa mga dulaan ug uniporme mo sa skul                        -       Walay bayad

                Ang suma total sa akong pagmahal kanimo     -       Libre, walay bayad

Ug human mabasa kini ni Ben, igo lang siyang mingisi ug miingon:  “Jok-jok lang.”  Gisapopo si Nang Peding ang anak kay mikapyot man kini kaniya ug mihalok sa iyang aping dayon dagan padulong sa gawas.

Pagkabuntag wala na sa altar ang sulat ni Ben ug nakit-an na lang kini ni Nang Peding nga kinumot na didto sa basurahan.

Miginhawag halawom si Nang Peding ug gipadayon niya ang pagpanilhig sa tugkaran.  

Didto sa iyang mga mata mikidlap ang kadaugan sa gugma sa Inahan:  Libre, walay bayad.  

KITA KA NAG ABAT?

Medyo hamugaway na ang atong palibot karon.  Wala na ang mga dagkong kahoy nga sagad natong makita diha sa bintana sa atong balay.  Nagka-gamay na ang atong kalasangan ingon man nangapatag na ang atong kabukiran.   Hain na man sila karon?

Sa gihapon wala kanato ang kalinaw sa pagpuyo kay misamot ka bangis ang kawat, tulis, ug hold-up.  Hapit sa adlawng tanan adunay madungaban, mapusilan, ug giamong-amongan diha sa atong ka-barangayan.

Ang mga batan-on karon, gani apil na ang mga bata  sa elementarya, anaa na magyampungad sa internet cafés.  Nawili sila sa mga dulang digital ug dugoon, sa mga super-hero games diin sila mismo ang bida.  Sa ingon nawala kanila ang pagpanagana pag-asdang sa peligro ug sa misterio.  Panas na ang imahen sa masugtanon ug masunuran nga pagka-anak.  Lahi na ang pamayhon ug pamiste nila Maria Clara ug Juan.   Asa man sila mihikling?

Igsuon, kon gusto ikaw nga makakita kanila dili na kinahanglang molantaw ka pa sa unahan.  Ilingi lang ang imong ulo kay basog magpakita sila dayon kanimo.  Panamin lamang kay tingalig ang imong makita dili na mao ikaw nga nagsud-ong kanimo.  Oo, wala sila molangyaw ni mokagiw.  Nagpabilin sila diha kanato silang mga linalang nga atong gihikawan sa atong pagpasagad sa Kinaiyahan.  Wala sila m0-rebelde sama sa atong mga kabataan.  Kon sila kaniadto kanato sungogan, nagpakita sila karon ug pagka-pasensyoso apan nagpabilin sa gihapon ang ilang pagka-linalang sa kangitngit - silang mga abat, agta, duwende, tambaloslos, kapre, white lady, ug tiyanak.

Oo, igsuon, wala sila motalikod kanato kay nagpakita kitag pagkabihag kanila diha sa naguba tang mga panimalay ug sa atong pagbatok sa Diyos.   Mas-relaks sila karon sa mga lawak tulogan, sa sala, sa kusina, sa banyo, sa kisame, sa balkonahe, sa hardin, bisan gani sa altar nga kaniadto maoy ganghaan sa mga grasya ug sa mga pasalamat.  Ug sama sa gihapon may panahon silang kusang mopakita na lang ug gani usahay mo-lulan sila sa atong lawas.

Wala ka ba bati-ag kabalaka o bisan gamayng kahingawa sa gidangatan sa atong komunidad?  Wala ka ba diay gil-asi sa mga nagka-grabeng krimen ni malisang sa pag-reklamo na sa Kinaiyahan – sa mga pagtay-og ug pagdahili sa yuta, sa kahait na sa liti, sa kamangtas na sa tubig ug sa hangin?  Sa kaalimuot ug sa kainit nga makamatay?  Sa hikalimtan nga pag-ampong tiningub? Wala ka ba diay namatikdan sa nagka-usab natong Kalibutan?

Igsuon, pagbantay kay kon wala ka niini, ikaw na kana ang imong gipangita!